Basra muhofazasi

Basra muhofazasi
محافظة البصرة
Gerb;	Bayroq;
Tarkibida	Iroq
Maʼmuriy markazi	Basra
Yirik shaharlari	Basra, Al Zubayr, Fao, Abu Al Xasib
YAIM	0.687; oʻrtacha
Aholi (2018)	2,900,000 kishi
Maydoni	19070 km²
Vaqt mintaqasi	Arab Standart mintaqasi
Rasmiy sayti	basrahgov.com
Xaritada
30°22′0″N 47°22′0″E / 30.36667°N 47.36667°E

Basra muhofazasi (arabcha:محافظة البصرة ‎ al- Basra (yoki Basra viloyati) — Iroqning janubidagi muhofaza boʻlib, janubda Quvayt va sharqda Eron bilan chegaradosh. Poytaxti — Basra tumanida joylashgan Basra shahri . Basraning boshqa tumanlari orasida Fors koʻrfazida joylashgan Al-Qurna, Al-Zubayr, Al-Midayna, Shatt al-Arab, Abu Al-Xozib va Al-Fav shaharlari mavjud. Bu qirgʻoq chizigʻiga ega yagona gubernator.

Tarixi

1920-yilda, Birinchi jahon urushida Usmonli imperiyasi magʻlubiyatga uchragach, Birlashgan Qirollik Iroq Arabi yoki Iroq Bobili tarixiy hududini tashkil etgan Basra, Bagʻdod va Mosul kabi sobiq Usmonli viloyatlarini egallab oldi va uni Mesopotamiya Britaniya mandati deb atadi. Mandat 1932-yilda Iroq Qirolligi tomonidan oʻrnatildi ^[3].

Shia aholisi Saddam hukmronligi davrida uzoq va qattiq azob chekdi. Basra shahri Eron bilan sakkiz yillik urush va Ittifoqchilarning bombardimonlari paytida va 1991-yilda Fors koʻrfazi urushi paytida, Amerika Qoʻshma Shtatlar ularga yordam vaʼda qilganidan keyin gubernatorlik qoʻzgʻolonga kirishdi. Bu Basrada gʻazablangan askarlar tomonidan boshlangan, mashhur afsonaga koʻra, ular Saddam Husaynning ulkan portretiga qarata oʻq uzgan^[4]. Koʻchalarda ommaviy qoʻllab-quvvatlash, shiorlar aytish, Baʼs partiyasi aʼzolari, yetakchilar va maxfiy politsiyani qatl etish, Saddam Husaynning suratlari va yodgorliklarini vayron qilish. Ishtirokchilar Amerika qoʻshinlaridan yordam kutishgan. ammo 24-piyoda diviziyasi shahardan atigi bir necha mil uzoqlikda joylashganiga qaramay, oʻsha paytdagi ittifoqchilar armiyasi bosib olingan edi. Basra shahri isyonchilarga toʻliq boʻysunmadi; Respublika gvardiyasining 6000 ga yaqin sodiq askarlari Iroq armiyasining 5000 defektoriga qarshi qarshi hujum uyushtirdilar^[4]. Taxminan uch kundan soʻng, Respublika gvardiyasi nazoratni qoʻlga kirita boshladi, „oʻz oldidagi hamma narsani yoʻq qildi“, koʻchalarda koʻplab isyonchilarni oʻldirdi va jamoat maydonlarida ommaviy qatllarni oʻtkazdi^[4].

2003-yildan muhofaza Iroq urushi paytida inglizlar va amerikaliklarning bostirib kirishi paytidagi urush markazlaridan biri boʻlgan. Basra jangi 23 martdan 7 aprelgacha general-mayor Robin Brims boshchiligidagi Britaniya 1-zirhli diviziyasi va general Ali Hasan al-Majid (Kimyoviy Ali) boshchiligidagi Iroq kuchlari oʻrtasida boʻlib oʻtdi^[5]. Urushdagi eng ogʻir janglarning aksariyati keyingi haftalarda viloyatda boʻlib oʻtdi. 2006-yilning yozida dunyoviy iroqliklar va shia musulmonlari o‘rtasida bir necha zo‘ravonlik avj oldi va 2007-yil sentyabrida Britaniya qo‘shinlari Basra aeroportiga olib chiqildi va 2007-yil dekabrida shahardan butunlay chiqib ketdi ^[5]. Iroq shimolidagi Kurdiston muxtoriyati misolida Basra boshqa Dhi Qar va Maysan viloyatlari bilan muxtor viloyat sifatida birlashishni taklif qildi. 2005-yil 15-oktyabrda yangi konstitutsiya uchun 691 024 kishi, yaʼni 96,02% ovoz berdi.

Koʻrfaz urushi paytida Quvaytning bir qismi Basra muhofazasi tarkibiga kirdi va Saddamiyat al-Mitla tumani nomini oldi.

Demografiyasi

Aholining oʻsishi
Yil	Aholi	±%
1977	1,008,600	—
1987	872,176	—
1997	1,556,445	—
2009	2,405,434	—
2018	2,908,491	—

Hukumati

Gubernator: Asaad Al Eydani
Gubernator oʻrinbosari: Muhammad Tohir
Viloyat kengashi raisi (VKR): Sabah al Bazuni

Tumanlar

Abu al-Xozib
Basra
Al-Fav
Al-Midaina
Al-Qurna
Shatt al-Arab
Al-Zubayr

Yana qarang

Shumer

Manbalar

↑ „Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab“ (en). hdi.globaldatalab.org. Qaraldi: 2018-yil 13-sentyabr.
↑ „Al-Baṣrah (Governorate, Iraq) - Population Statistics, Charts, Map and Location“.
↑ Sassoon, Joseph. Saddam Hussein's Ba'th Party: Inside an Authoritarian Regime. Cambridge University Press, 12 December 2011 — 17-bet. ISBN 978-1-139-50392-1.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Goldstein, Eric. Endless Torment: The 1991 Uprising in Iraq and Its Aftermath. Human Rights Watch, 1 January 1992 — 45-bet. ISBN 978-1-56432-069-8.
↑ ^5,0 ^5,1 Mockaitis, Thomas R.. The Iraq War Encyclopedia. ABC-CLIO, 15 August 2013 — 50-bet. ISBN 978-0-313-38063-1.

[GlobalDataLab-1] „Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab“ (en). hdi.globaldatalab.org. Qaraldi: 2018-yil 13-sentyabr.

[2] „Al-Baṣrah (Governorate, Iraq) - Population Statistics, Charts, Map and Location“.

[Sassoon2011-3] Sassoon, Joseph. Saddam Hussein's Ba'th Party: Inside an Authoritarian Regime. Cambridge University Press, 12 December 2011 — 17-bet. ISBN 978-1-139-50392-1.

[Goldstein-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Goldstein, Eric. Endless Torment: The 1991 Uprising in Iraq and Its Aftermath. Human Rights Watch, 1 January 1992 — 45-bet. ISBN 978-1-56432-069-8.

[Mockaitis2013-5] 5,0 ^5,1 Mockaitis, Thomas R.. The Iraq War Encyclopedia. ABC-CLIO, 15 August 2013 — 50-bet. ISBN 978-0-313-38063-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]